Kako saradnja kompanija sa zaštićenim područjima može postati deo održivog finansiranja prirode u Srbiji?

U Srbiji se od početka 2024. godine nalazi ukupno 473 područja koja uživaju poseban režim zaštite, sa ukupnom površinom od preko 765.000 hektara, što čini oko 8,65% površine naše zemlje. Ova područja čine rezervati prirode, nacionalni parkovi, spomenici prirode, zaštićena staništa, predeli izuzetnih odlika i parkovi prirode, koji su dom za nešto manje od tri hiljade zaštićenih i strogo zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta. Iako su, po definiciji, pod zaštitom države, zaštićena područja iziskuju značajnija ulaganja države, a potrebno je otvoriti i dodatne mogućnosti za podršku i privatnog sektora i građana. Kako privatni sektor može da se više uključi u očuvanju naše prirodne baštine i koji modaliteti saradnje mogu dati rezultate, predstavljaju neka od pitanja kojima se Američka privredna komora u Srbiji bavi u okviru projekta „Zajedno za životnu sredinu“ koji finansira Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID), a sprovodi Beogradska otvorena škola. 

Smanjenje ugljeničnog otiska, zaštita vodnih resursa i očuvanje biodiverziteta značajne su komponente ESG principa (eng. Environmental, Social, Governance), koji sada zauzimaju sve važnije mesto u poslovnim strategijama razvijenih kompanija. Privatni sektor uveliko radi na pripremi planova, projekata i aktivnosti usmerenih na sprečavanje negativnih uticaja na životnu sredinu, načinima da doprinesu zaštiti resursa koji su za njih važni, ali i daljoj promociji koncepta održivosti među zaposlenima i zajednici u kojoj rade. U tome leži potencijal koji istražujemo, da li ciljevi održivosti kompanija i njihova uloga kao partnera zaštićenih područja, mogu biti dve strane iste medalje – očuvanje prirode i njenih blagodeti u kojima svi uživamo.

Sa tim ciljem je AmCham Srbija tokom letnjih meseci organizovala dve studijske posete za preko 30 kompanija u dva specijalna rezervata prirode – „Ludaš“ i „Uvac“. Svrha poseta je  upoznavanje kompanija sa upravljačima zaštićenih područja, aktivnim merama zaštite na očuvanju biodiverziteta koje upravljači sprovode, kao i njihovim efektima, i istraživanje mogućnosti za saradnju na ispunjenju konkretnih potreba zaštićenih područja. Ideja za sprovođenjem studijskih poseta se ukazala kroz istraživanje AmCham Srbije, koja je 2023. godine sprovela analizu o finansiranju zaštićenih područja u Srbiji, gde je potencijal dobrovoljnog ulaganja privatnog sektora u zaštićena područja identifikovan kao mogućnost koju treba dalje istražiti.

Rezultati studijskih poseta pokazali su da ima dosta potencijala za saradnju između privatnog sektora i zaštićenih područja. Identifikovane su  oblasti u kojima bi saradnja privatnog sektora i upravljača bila moguća. Zavisno od ciljeva i fokusa pojedinačnih kompanija projekati za koje je bilo interesovanja, ticali su se mera za očuvanja zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta, sprovođenje edukacija i podizanje svesti o značaju biodiverziteta za ekosistem, za stanovništvo i za kompanije koje uživaju benefite od zaštićenih područja, kao i stvaranje dugoročnih institucionalnih partnerstava posvećenim očuvanju vitalnih prirodnih resursa. Neki od aktuelnih projekata na Paliću, Ludašu i Uvcu koji su posebno zapaženi su izgradnja veštačkih ostrva za gnežđenje crnoglavog galeba na Paliću, pribavljanje mobilnih ambulanti za zbrinjavanje supova na Uvcu, postavljanje edukativnih resursa na Ludaškom jezeru za upoznavanje sa značajem podolskog govečeta i vodenog bivola za revitalizaciju vlažnih staništa, itd.

Ovi zadaci nisu bez svojih izazova. Za obezbeđivanje dugoročne saradnje sa privatnim sektorom, neophodno je sprovesti sistemsku reformu postojećeg finansiranja zaštićenih područja, povećati postojeće izdvajanje budžetskih sredstava, unaprediti upravljanje kroz transparentnije planiranje i izveštavanje upravljača zaštićenih područja, razviti mehanizme dobrovoljnog plaćanja za ekosistemske usluge, kao i uvesti podsticaje kojima će se motivisati pojedinačna ulaganja u zaštićena područja. Ipak, i pre nego se ovi ambiciozni ciljevi postignu, kroz ovakve inicijative, kompanije kojima je održivost važna, mogu se ohrabriti da igraju  važniju ulogu u očuvanju prirodnog nasleđa  i obezbeđivanju budućnosti održivog poslovanja na ovim prostorima.

Tekst je objavljen na portalu Nedeljnik.rs